Η προέλευση της ονομασίας της λίμνης της Καστοριάς δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη. Η πρώτη αναφορά για τη λίμνη της Καστοριάς στην ιστορία γίνεται από τον ιστορικό του Βυζαντίου Προκόπιο στα μέσα του 6ου μ.Χ. αιώνα, ο οποίος χαρακτηριστικά λέει: " Ο Ιουστινιανός πόλιν εν τη νήσω εδείματο και το όνομα ως εικός αφήκε τη πόλει" εννοώντας πιθανότατα ότι η πόλη της Καστοριάς πήρε το όνομά της από τη λίμνη. Το όνομα της λίμνης αποδίδεται από κάποιους ερευνητές στους κάστορες, τα μικρά γουνοφόρα ζώα που λέγεται ότι ζούσαν σε παλιότερες εποχές στη λίμνη. Η άποψη όμως αυτή μάλλον δεν ευσταθεί αφού το είδος αυτό το συναντούμε στην αμερικανική ήπειρο και στη βόρεια Ευρώπη αλλά όχι στον ελληνικό χώρο. Η λίμνη της Καστοριάς λέγεται και Ορεστιάς. Το όνομα αυτό πιθανόν να οφείλεται στον Ορέστη, το γιο του Αγαμέμνονα, ο οποίος σύμφωνα με τη μυθολογία καταδιωκόμενος από τις Ερινύες μετά το φόνο της μητέρας του πέρασε από την περιοχή κι έκτισε την πόλη του Αργους Ορεστικού.

Τα υπολείματα ενός νεολιθικού σπιτιού

Η περιοχή γύρω από την λίμνη και ιδιαίτερα η νότια όχθη της, είχε κατοικηθεί από την λίθινη εποχή, δηλαδή 5260 π.Χ. Αυτό έχει αποδείξει η χρονολόγηση με C14 της ξύλινης πινακίδας του Δισπηλιού, με δείγματα 'σημάτων', που ανευρέθη κατά τις ανασκαφές του καθηγητού της προϊστορικής αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. Γεωργίου Χ. Χουρμουζιάδη (1992-98), αλλά και από τη μελέτη των κεραμικών ευρημάτων των ανασκαφών, που εύκολα μπορούν να ενταχθούν στις φάσεις της μέσης νεολιθικής και της πρώιμης χαλκοκρατίας (5500-3500 π.Χ.).

Α. Δείγματα "σημάτων" από την ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού , χρονολογημένη με C14 στα 5260 π.Χ. Β. Δείγματα "σημάτων" της γραμμικής Α. Γ. Δείγματα "σημάτων" από παλαιευρωπαϊκές πήλινεσ πινακίδες.

Κατά το Γ. Χουρμουζιάδη στο βιβλίο του ''Το Δισπηλιό Καστοριάς'':
"Η πολυτελής κεραμική, όπως μερικά εξαιρετικής τέχνης κοσμήματα και η επιγραφή με δείγματα πρώιμης γραφής, που ενδεχομένως ν' αποτελεί το αρχαιότερο γραπτό κείμενο στον κόσμο και η αποκρυπτογράφησή της να οδηγήσει σε ιστορικής σημασίας ''αποκαλύψεις', δείχνουν πως οι κάτοικοι του προϊστορικού οικισμού δεν ήταν παγιδευμένοι χωρίς προοπτικές στο καθημερινό 'πάρε δώσε' με τη λίμνη και τους μικροεμπόρους που ανεβοκατέβαιναν στην περιοχή. Φαίνεται πως αφού έλυναν τα προβλήματά τους, είχαν καιρό να σκεφτούν και να εξωραΐσουν τα πράγματα της ζωής τους". Η επιστημονική ομάδα του Α.Π.Θ μελετώντας τα ευρήματα των ανασκαφών στο χώρο του οικισμού στο βιβλίο 'ΟΙΚΟΜΟΥΣΕΙΟ ΔΙΣΠΗΛΙΟΥ' περιγράφει τον πολιτισμό που ανέπτυξε ο προϊστορικός Δισπηλιώτης ως εξής:
"Είτε μένει στη στεριά είτε στην όχθη είτε στην καλύβα που είναι περιτριγυρισμένη απ' το νερό ο προϊστορικός Δισπηλιώτης έχει αποφασίσει να συνδέσει τη ζωή του με τη λίμνη .Τραβήχτηκε μαζί με τα ζώα του κοντά της και κράτησε την πολύτιμη εύφορη γη για τα χωράφια του. Παρατήρησε το ιδιαίτερο οικοσύστημα της λίμνης, κατανόησε τους νόμους του και βρήκε σιγά σιγά τον τρόπο να το δαμάσει. Με τις βάρκες, που είναι κατασκευασμένες από μεγάλους κορμούς δέντρων, πηγαίνει γρήγορα στα γειτονικά χωριά χωρίς να κινδυνεύει από τα ζώα του πυκνού δάσους που φθάνει μέχρι την όχθη, φυσικά ψαρεύει κιόλας με δίχτυα ή με καλαμένιες παγίδες.

Δίπλα στη λίμνη ο προϊστορικός άνθρωπος πρέπει για να ζήσει, να κοπιάσει και προ-πάντων να σκεφτεί πολύ. Ξέρει και συνεχώς μαθαίνει καλύτερα να αξιοποιεί ότι υπάρχει γύρω του. Έτσι κατάφερε να κάνει τους κορμούς των δέντρων σπίτια, το σιτάρι ψωμί, τα κόκαλα μουσική, ακόμα και τη λάσπη που παρατήρησε ότι σκληραίνει με τη φωτιά, μπορεί να τη μεταμορφώσει σε αγγεία.

Κάθε προϊστορικό σπίτι έχει κάθε λογής αγγεία μεγάλα και μικρά λεπτοδουλεμένα ή χοντροκομμένα, ανοιχτά ή κλειστά με ή χωρίς πόδια με ή χωρίς διακόσμηση.Έχει με άλλα λόγια διαφορετικά αγγεία για κάθε διαφορετική ανάγκη

Κοκκάλινη νεολιθική φλογέρα

Όταν μάλιστα βλέπει κανείς όλα τα σκεύη του νεολιθικού νοικοκυριού δεν αντιλαμβάνεται μόνο πτυχές της καθημερινής ζωής του χωριού, αλλά επιπλέον πλησιάζει τις ευαισθησίες των κατοίκων έτσι όπως αυτές εκφράζονται στον πλούτο των σχημάτων και της διακόσμησης."

Νεολιθικό πήλινο αγγείο

Και να σκεφθεί κανείς ότι όλα αυτά προέκυψαν εντελώς τυχαία το 1932, όταν μετά τον ξηρό χειμώνα, που ήταν η αιτία να κατεβεί η στάθμη της λίμνης, ήρθαν στην επιφάνεια οι πάσσαλοι του προϊστορικού, λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό και οδήγησαν τον καθηγητή Α. Κεραμόπουλο στην πρώτη ανασκαφή και την μεγάλη ανακάλυψη.

Ίχνος της κουπαστής μιάς νεολιθικής βάρκας.

Οι προϋποθέσεις παρουσιάζονται ιδανικές για την ίδρυση ενός τέτοιου οικισμού, αφού βρίσκεται κοντά στις πηγές διατροφής, όπως τα δασωμένα βουνά και η πλούσια σε ψάρια λίμνη, στις πηγές πρώτων υλών, όπως τα δάση που τους τροφοδοτούσαν με ξύλα για τα σπίτια και τα πλεούμενά τους, αργότερα πάλι τα μεταλλεία των γειτονικών βουνών πολύ κοντά στον χρυσοφόρο Αλιάκμονα."
Ο πολιτισμός του Δισπηλιού είναι το ίδιο κεντρικός, όσο εκείνος του νεολιθικού Σέσκλου της Θεσσαλίας ή του νεολιθικού Σάλιαγκου των Κυκλάδων, της Ν. Νικομήδειας της Κεντρικής Μακεδονίας ή της Παραδημής της Θράκης.
Είναι ένας πολιτισμός που δρά και επανατροφοδοτείται μέσω της κίνησης, και όχι ένας πολιτισμός που απλώς βρίσκεται πάνω στο δρόμο που συνδέει τη Θεσσαλία με την Αδριατική".

Επιστροφή στα περιεχόμενα