H επιστήμη στο πλευρό των πάντα

Αν υπάρχει ένα ζώο συνώνυμο με τη βιοποικιλότητα στον πλανήτη μας, ένα ζώο συνώνυμο με την αγωνιώδη προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας να κρατήσει ένα είδος στη ζωή, αυτό δεν είναι άλλο από το γιγαντιαίο πάντα. Και για πρώτη φορά, χάρη στις επίμονες προσπάθειες της WWF, τη στήριξη της κινεζικής νομοθεσίας, αλλά και την πρόοδο στην τεχνολογία εντοπισμού και παρακολούθησης των μεγάλων δίχρωμων αρκούδων, κατεγράφη αύξηση του πληθυσμού τους κατά 40% σε σχέση με προηγούμενες μετρήσεις και εκτιμήσεις!

Γνωστότερο σε όλους μας στη χαριτωμένη λούτρινη εκδοχή του που λατρεύουν τα παιδιά, το κινεζικό δίχρωμο πάντα είναι στην πραγματικότητα ένα εξαιρετικά απαιτητικό θηλαστικό με μεγάλη δυσκολία στην αναπαραγωγή, αλλά και αυστηρά προσδιορισμένο οικοσύστημα μέσα στο οποίο μπορεί να επιβιώσει. Το ζώο αυτό, που εξελίσσεται γενετικά εδώ και δύο εκατομμύρια χρόνια, πέρασε κάποτε από την κατάσταση του σαρκοφάγου σε εκείνη του φυτοφάγου ζώου, που μάλιστα τρέφεται αποκλειστικά με μπαμπού! Ένα πάντα καταναλώνει καθημερινά από 12 έως 40 κιλά μίσχους, φύλλα και βλαστάρια του φυτού αυτού και αφιερώνει σ' αυτή την εργασία έως και 14 ώρες την ημέρα... Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς γιατί το πάντα μπορεί να επιβιώσει μόνο στα αχανή δάση από μπαμπού που βρίσκονται στις κινεζικές επαρχίες Σιτσουάν, Σαανξί και Γκαντσού, σε μια ορεινή έκταση 23.000 τ. χλμ. με υψόμετρο άνω των 2.000 μέτρων.

Στην περιοχή αυτή διενεργήθηκε πρόσφατα μεγάλη έρευνα υπό την αιγίδα της WWF, με τη συμμετοχή 200 ατόμων που κυριολεκτικά σάρωσαν την περιοχή από τον Απρίλιο του 2000 προκειμένου να προσδιοριστεί ο αριθμός των πάντα που ζουν ακόμη εκεί. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για όλους: ο πληθυσμός των πάντα ανέρχεται σε 1.600 ζώα που κυκλοφορούν σε μια έκταση 23.000 τ. χλμ. H προηγούμενη "απογραφή" που έγινε την περίοδο 1985-1988, πάλι υπό την αιγίδα της WWF, και που σήμανε τον συναγερμό για την επιβίωσή τους, είχε διαπιστώσει τη συρρίκνωση του πληθυσμού τους σε 1.100 ζώα και του οικοσυστήματός τους σε μόλις 13.000 τ. χλμ., από 29.500 που ήταν παλιά. H πρόσφατη κινεζική νομοθεσία για απαγόρευση αφενός του κυνηγίου και αφετέρου της αποψίλωσης των δασών μπαμπού έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της κατάστασης.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε όμως επίσης και η πρόοδος της τεχνολογίας που χρησιμοποιούν οι ερευνητές στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν και να εξατομικεύσουν τα πάντα. Το σύστημα δορυφορικού εντοπισμού (GPS) και οι τεχνικές ραδιοπαρακολούθησης απετέλεσαν σημαντικά όπλα στα χέρια των ερευνητών, οι οποίοι εξάλλου αποδίδουν στην τεχνογνωσία τους και μέρος της επιτυχίας της τελευταίας απογραφής, συνιστώντας συγκρατημένη αισιοδοξία. Θεωρούν εξάλλου ότι μόνο αν ο αριθμός των πάντα ξεπεράσει τις 2.000 θα μπορούμε να μιλάμε για είδος με εξασφαλισμένη επιβίωση.

Εκτός από τα συστήματα ραδιοεντοπισμού και δορυφορικής παρακολούθησης, σημαντική βοήθεια προσέφεραν και οι τεχνικές ανάλυσης βιολογικών δεδομένων, οι οποίες προκύπτουν συνήθως από την ανάλυση των περιττωμάτων των ζώων. Μπορεί οι ερευνητές να κυνηγούσαν τα ίχνη των πάντα επί τρία χρόνια, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και συμβίωναν μαζί τους. Ζήτημα οι περισσότεροι απ' αυτούς να συναπαντήθηκαν με τα ίδια τα ζώα δύο ή τρεις φορές!

Εκτός από τα περιττώματα, ένα άλλο στοιχείο που βοήθησε στην εξατομίκευση των ζώων ήταν οι δαγκωματιές τους. Πρόκειται για τεχνική που ανέπτυξε ο Γουάνγκ Χαο, ο οποίος εργάζεται στο Κέντρο Έρευνας και Διατήρησης του Γιγαντιαίου Πάντα στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Ο ερευνητής παρατήρησε ότι οι δαγκωματιές που αφήνουν τα ζώα πάνω στα μπαμπού διαφέρουν από ζώο σε ζώο. Συλλέγοντας κανείς τα αποτυπώματα από τις δαγκωματιές που άφησε μια ομάδα αρκούδων σε μια περιοχή βοσκής, μπορεί να εξαγάγει ασφαλή συμπεράσματα για τον αριθμό των ζώων που απαρτίζουν την ομάδα αυτή.

Εκτός όμως από τα πάντα που ζουν στο φυσικό τους περιβάλλον, υπάρχουν ανά τον πλανήτη και 166 πάντα που ζουν σε αιχμαλωσία. Τα περισσότερα βρίσκονται σε καλή κατάσταση, ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή αυστηρών προδιαγραφών για τη συντήρησή τους. Εχουν όλα τους όμως μεγάλο πρόβλημα στην αναπαραγωγή. Οι μέθοδοι στις οποίες έχουν καταφύγει οι επιστήμονες για να επιτύχουν το ζευγάρωμα των πάντα καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα από την επιστημονική πρωτοπορία ως την άκρα γελοιότητα. Παράδειγμα γελοίου ήταν η χρήση βιντεοταινιών που δείχνουν δύο πάντα να ζευγαρώνουν για να αφυπνισθεί το ένστικτο της αναπαραγωγής...

... Το όραμα της κλωνοποίησης δεν θα μπορούσε να λείπει από την προσπάθεια να διατηρηθούν στη ζωή τα πανέμορφα πάντα. Προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται μάλιστα τόσο η Κινεζική Ακαδημία των Επιστημών όσο και οι επιστημονικές ομάδες ζωολογικών κέντρων που φιλοξενούν πάντα, με την υποστήριξη αμερικανικών κυρίως βιοτεχνολογικών εταιρειών. Το Κέντρο Έρευνας Γιγαντιαίου Πάντα της Τσενγκντού ανακοίνωσε στις αρχές του Σεπτεμβρίου τη δημιουργία μιας τράπεζας κυττάρων επιθηλιακού ιστού από 26 πάντα με στόχο τη διατήρηση των γενετικών τους χαρακτηριστικών.

Όσο όμως κι αν προοδεύσει η επιστήμη και διευκολύνει την αναπαραγωγή των πάντα σε αιχμαλωσία, πόσο λίγη σημασία έχει τελικά αυτό, μπροστά στην αξιέπαινη προσπάθεια να σεβαστεί ο άνθρωπος την κοινωνία των θαυμαστών θηλαστικών... Την κοινωνία τους και το σπίτι τους, τα κατάφυτα βουνά με τα μπαμπού στην καρδιά της Κίνας.

Εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ"
Απόσπασμα από το άρθρο: "Η επιστήμη στο πλευρό των πάντα"
Επιμέλεια: Χριστίνα Ψυχάρη
3 Οκτωβρίου 2003
Εικόνα: www.robinsweb.com/ humor/panda.html