Κάποια ζώα... περισσεύουν
Είναι τόσα πολλά, που πια θεωρούνται «παράσιτα». Είδη ζώων, θαλάσσιων οργανισμών και φυτών, μεταναστεύουν από τον τόπο στον οποίο συνήθως ζουν, σε μακρινές ηπείρους. Εκεί πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς, ζουν εις βάρος άλλων, προκαλούν καταστροφές.Κουνέλια, γάτες, άλογα, είναι ανεπιθύμητα στην Αυστραλία. Στη Νέα Ζηλανδία πληρώνουν περίπου 22 εκατομμύρια δολάρια ετησίως για να περιορίσουν... την ερωτική επιθυμία των κουνελιών, που εξαπλώνονται διεκδικώντας τροφή ή ζωτικό χώρο από ζώα που ζούσαν πάντα εκεί. Στη Νότιο Αφρική, ο αφρικανικός ελέφαντας προστατεύεται, όμως, στα εθνικά πάρκα, οι καμηλοπαρδάλεις και οι ρινόκεροι που τους βλέπουν να υπερισχύουν και να κλέβουν την τροφή τους, αν μπορούσαν θα φώναζαν «φτάνει, δεν θέλουμε άλλους». Είναι οργανισμοί και πλάσματα που όχι απλά περισσεύουν, αλλά αποδεικνύονται άκρως απειλητικά για την ισορροπία ενός οικοσυστήματος και την οικονομία μιας χώρας.
«Δεν μπορώ να υπολογίσω το οικονομικό κόστος, παγκοσμίως. Μια μελέτη όμως που έγινε στις ΗΠΑ, το 2000, έδειξε πως η προσπάθεια να περιορίσουν τους εισβολείς της φύσης και τις δημογραφικές εκρήξεις διάφορων ειδών, κοστίζει περίπου 137 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως», λέει στους «Ορίζοντες» ο Jeffrey Waage, καθηγητής Οικολογίας στο Ιmperial College της Μ. Βρετανίας και επικεφαλής του διεθνούς προγράμματος για τα «εξωτικά» είδη (alien species). Μεταξύ αυτών των ειδών είναι το αφρικανικό σαλιγκάρι, η μύγα της γλυκοπατάτας, το καφέ φίδι των δέντρων, το τρελό μυρμήγκι, τα ποντίκια, τα γουρούνια, οι κατσίκες, το κόκκινο ελάφι, οι αλεπούδες, ο γκρι σκίουρος... «Εξωτικά» θεωρούνται από τη στιγμή που θα βρεθούν μακριά από το φυσικό τους περιβάλλον. Τότε, αναπαράγονται ανεξέλεγκτα, εξαπλώνονται ραγδαία και καταλήγουν να είναι ανεπιθύμητα.
Στην Ελλάδα, δεν έχει γίνει αντίστοιχη καταγραφή, αν εξαιρέσει κανείς ένα φύκι του γένους Caulerpa στο Αιγαίο και τον βάτραχο-βούβαλο που εντοπίστηκε στα Χανιά της Κρήτης. «Η απειλή κρύβεται στον βυθό της θάλασσας, προέρχεται από φύκια, ψάρια ή οστρακόδερμα που έρχονται από τα τροπικά και καθώς δεν βρίσκουν φυσικούς εχθρούς στο εδώ περιβάλλον, αναπαράγονται με εκπληκτικούς ρυθμούς», εξηγεί ο Νίκος Χαραλαμπίδης, βιολόγος θαλάσσης και διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace. «Στο ολιγοτροφικό θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου, ένα νεοφερμένο είδος είναι αδύνατον να αναπτυχθεί, χωρίς να παραγκωνίσει κάποιο άλλο».
Η Υvonne Βaskin, ερευνήτρια σε θέματα φυσικής ιστορίας που εδρεύει στη Μοντάνα των Ηνωμένων Πολιτειών, ολοκλήρωσε πρόσφατα μια μελέτη για τα επικίνδυνα ξενικά είδη, σημειώνοντας πως «η διαχωριστική γραμμή είναι λεπτή. Δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε όλα τα "εξωτικά" είδη ανεπιθύμητα. Κανείς δεν λέει πως οι ντομάτες δεν έπρεπε να φτάσουν ποτέ στην Ιταλία, ή ότι οι πατάτες δεν έπρεπε να ταξιδέψουν από τις Άνδεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανεπιθύμητοι είναι οι οργανισμοί που βρίσκονται σε λάθος τόπο, όταν η πληθυσμική ισορροπία χάνεται και μετατρέπονται σε επικίνδυνα παράσιτα. Οι κατσίκες ή οι λαγοί, για παράδειγμα, επιβιώνουν πολύ άνετα και χωρίς να προκαλούν προβλήματα στην Ελλάδα. Για ρωτήστε όμως τους επιστήμονες στα νησιά Γκαλαπάγκος ή την Αυστραλία... Το μαρσιποφόρο πόσουμ που είναι ενδημικό είδος και προστατεύεται στην Αυστραλία, από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στη Νέα Ζηλανδία, έχει "επικηρυχθεί" ως ο υπ' αριθμόν ένα εχθρός του εκεί οικοσυστήματος».
Υπερτερούν σε αριθμό...
Ακρίδες, μυρμήγκια και ποντικοί κυριαρχούν στον πλανήτη Γη. Ο αριθμός τους...
Μυρμήγκια: Εκατομμύρια δισεκατομμυρίων (υπολογίζεται πως σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχούν περίπου ένα εκατομμύριο μυρμήγκια).
Ακρίδες: αρκετά δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων (το θηλυκό γεννάει περίπου 190 αυγά, μέσα σε 10 μέρες)
Ποντικοί: 4 δισεκατομμύρια (ένα ζευγάρι μπορεί να αποκτήσει μέχρι και 15.000 απογόνους σε έναν χρόνο).Μεσόγειος - Ελλάδα
Τα είδη που πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα στη Μεσόγειο είναι "μετανάστες" που έρχονται δια θαλάσσης, κυρίως από τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Οι σχετικές λίστες καταγράφουν μια σειρά από ψάρια, οστρακόδερμα, μαλάκια και φύκια (με κυριότερο το τοξικό φύκι Caulerpa taxifolia, που κατά πάσα πιθανότητα "δραπέτευσε" από το ενυδρείο του Κουστό, στο Μονακό. Στην Ελλάδα, έχει εντοπιστεί ένα άλλο φύκι του γένους Caulerpa, την εξάπλωση του οποίου παρακολουθεί το ΕΚΘΕ. Στο Βόρειο Αιγαίο έχει εμφανιστεί η μέδουσα του είδους Pelagia noctiluca, όμως δεν έχει ακόμη εξαπλωθεί σε τόσο ανησυχητικό βαθμό όσο στη Βόρεια Θάλασσα.
ΗΠΑ
Με τον όρο "βρώμικη δωδεκάδα" αρχικά περιέγραφαν επικίνδυνες τοξικές ουσίες. Σήμερα, οι Αμερικανοί περιβαλλοντολόγοι τον χρησιμοποιούν για τα 12 πιο ανεπιθύμητα και καταστροφικά είδη, τα οποία μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, όμως όλα σπέρνουν την καταστροφή στο εκεί οικοσύστημα. μεταξύ αυτών είναι ένα είδος γατόψαρου (Pylodictis olivaris), ένα μύδι που έχει τα σχέδια της ζέβρας, ένας πράσινος κάβουρας, το καφέ φίδι που συναντάται και το νησί Γκουάμ, αλλά και αρκετά είδη φυτών (δέντρα ή θάμνοι).
Νησιά Γκαλαπάγκος
Πριν από 20 χρόνια δεν υπήρχε ούτε μία κατσίκα. Σήμερα ζουν εκεί περισσότερες από 40.000 του είδους Capra hircus. Τρώνε ό,τι βρουν μπροστά τους και κυρίως την τροφή που χρειάζονται οι χελώνες και τα ιγκουάνα. Στο συγκεκριμένο οικοσύστημα περισσεύουν επίσης σκύλοι, γάτες, γουρούνια, ποντίκια, τα οποία μεταφέρθηκαν από άλλες περιοχές και αναπαράγονται με ταχύτατους ρυθμούς.
Νότιος Αφρική
Ο αφρικανικός ελέφαντας στις περισσότερες περιοχές κινδυνεύει με εξαφάνιση. Μέσα στο εθνικό πάρκο ADDO, όμως της Νοτίου Αφρικής ο πληθυσμός του αυξήθηκε από 10 άτομα, πριν από μερικά χρόνια, σε περισσότερα από 350 σήμερα! Στην ίδια περιοχή, στο εθνικό πάρκο Kruger, δίνουν στους ελέφαντες αντισυλληπτικά, προκειμένου να περιορίσουν τις γεννήσεις.
Aυστραλία
Λαγοί και αγριόγατες αναδεικνύονται σε μάστιγα. Είναι και τα δύο ξενικά είδη στη χώρα, πράγμα που σημαίνει πως τα ενδημικά είδη δεν έχουν τους απαιτούμενους μηχανισμούς άμυνας για να προστατευτούν. Οι αγριόγατες υπολογίζονται σε 10 εκατομμύρια και σύμφωνα με στοιχεία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Σίδνεϊ καθεμία σκοτώνει κατά μέσο όρο τρία ενδημικά είδη ζώων, την ημέρα. Οι λαγοί (που μετανάστευσαν στη χώρα από την Ευρώπη) υπολογίζεται πως προκαλούν ζημιές και οικονομικό κόστος άνω των 600 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, το χρόνο.
Νότιος Ειρηνικός
Στο νησί Γκουάμ ζουν περισσότερα από 25.000 καφέ φίδια του είδους Boiga irregularis ανά τετραγωνικό χλμ. Η παρουσία τους έχει οδηγήσει σε εξαφάνιση περίπου 12 είδη πουλιών, ενώ προκαλούν συχνά διακοπές ρεύματος, καθώς μαζεύονται κατά δεκάδες στις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού.
Νέα Ζηλανδία
Ονομάζεται πόσουμ, είναι μαρσιποφόρο του είδους Trichosurus vulpecula, ενδημικό είδος της Αυστραλίας, αλλά από τη στιγμή που μεταφέρθηκε στη Νέα Ζηλανδία πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα. Θεωρείται ο μεγαλύτερος... μπελάς για τη φυσική ισορροπία και το περιβάλλον της χώρας, ενώ δεύτερα στη λίστα έρχονται τα άγρια κουνέλια (Oryctolagus cuniculus).
Oryctolagus cuniculus
Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
της Λαμπρινής Σταμάτη
20 Αυγούστου 2002 -
Προσαρμογή από το ΚΠΕ Καστοριάς
Εικόνες:
μυρμήγκι: kidshealth.org/kid/ill_injure/ aches/fire_ant.html
ακρίδα: www.st-and.ac.uk/ ~wjh/jumping/
ποντίκι: www.unexco.com/mice.html
Caulerpa racemosa: www.cbl.umces.edu/~scharler/mangnets/ SppListMAcroAlgae.htm
Pelagia noctiluca: www.oceanlight.com/html/ zooplankton.html
Pylodictis olivaris: www.nativefish.org/Gallery/ Pylodictis-olivaris-4.jpg
Capra hircus: www.museum.vic.gov.au/.../mammals/ images/thumblplac.htm
Loxodonta africana: news.bbc.co.uk/.../galleries/ newsid_2052000/2052498.stm
Boiga irregularis: www.markoshea.tv/series2/ series02-08.html
Trichosurus vulpecula: www.taiko.org.nz/ Taikotoday.html
Oryctolagus cuniculus: www.ualberta.ca/~dhik/lsg/
