Η βυθισμένη "οροσειρά" ηφαιστείων στη θάλασσα της Κρήτης
Σε βάθος μεγαλύτερο από 2000 μέτρα, η ευρασιατική πλάκα προχωρά αργά αλλά σταθερά πάνω από την αφρικανική. Σε αυτή την περιοχή, νότια της Κρήτης, σχηματίζονται δεκάδες ηφαίστεια, που απελευθερώνουν στο νερό μεγάλες ποσότητες μεθανίου.Είναι μια τεράστια περιοχή, στην οποία ποτέ δεν έχει φτάσει το φως του ήλιου. Σε ένα τέτοιο ακραίο περιβάλλον, όπου το μεθάνιο ζωοδοτεί ένα ολόκληρο οικοσύστημα από μικροοργανισμούς, όπου η λάσπη των ιζημάτων πλάθεται από το νερό και σχηματίζει κρατήρες ύψους 200 μέτρων, όπου το στερεοποιημένο αλάτι από την πανάρχαια ξηρασία της Μεσογείου επανακτά ξανά τη αρχική του μορφή, εκεί λοιπόν καταδύθηκε για πρώτη φορά ένα γαλλικό ερευνητικό σκάφος και έφερε στην επιφάνεια τα μυστικά ενός αρχέγονου κόσμου, για τον οποίο τόσο λίγα πράγματα γνωρίζουμε. Ήταν μια αποστολή που έγινε το Δεκέμβριο του 1998, από Ολλανδούς και Γάλλους επιστήμονες...
... Σε αυτό το μέρος εξακολουθεί να υφίσταται μια αρχέγονη γεωλογική διεργασία. Τόσο αρχέγονη όσο και η ηλικία ορισμένων νησιών του Αιγαίου. Είναι το μέρος που οι δύο τεκτονικές πλάκες ενώνονται ή καλύτερα εφάπτονται η μία της άλλης. Η Ελλάδα μαζί και η Κρήτη ακουμπά πάνω στην ευρασιατική πλάκα, η οποία σκεπάζει χρόνο με το χρόνο την αφρικανική. Αυτή με τη σειρά της προχωρά προς το Αιγαίο, σέρνεται και εισχωρεί σε βάθος μέσα στη γη και, από την πορεία της όλα αυτά τα χρόνια, έχει φτάσει κάτω από τις Κυκλάδες. Προχώρησε μέσα στη γη η αφρικανική πλάκα, κατά 70 ή και 80 χιλιόμετρα, και συνάντησε τέτοιες πιέσεις και θερμοκρασίες ώστε απελευθέρωσε διάφορα υλικά, σαν το μάγμα, τα οποία αναδύθηκαν και σιγά σιγά σχημάτισαν τα ηφαιστειογενή νησιά μας, όπως τη Θήρα, τη Νίσυρο, τα Μέθανα.
Στις μέρες μας διακρίνουμε έξι μεγάλες τεκτονικές πλάκες: την Αφρικανική, την Αμερικανική, την Ανταρκτική, την Ευρασιατική, την Ινδική και την πλάκα του Ειρηνικού.Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στο Αιγαίο, λίγα χιλιόμετρα πιο πίσω, εκεί που εφάπτονται οι δύο πλάκες, ζει και βασιλεύει ένας άλλος αρχέγονος κόσμος. Ένα ακραίο οικοσύστημα, που αναπτύσσεται από την ενέργεια του μεθανίου που εκλύεται από τα βάθη της γης. "Σε αυτή την περιοχή καταδύθηκε ο "Ναυτίλος", το ερευνητικό υποβρύχιο που χρησιμοποιήσαμε στην αποστολή...
... Τα ηφαίστεια της νότιας Κρήτης κινηματογραφήθηκαν για πρώτη φορά από την ολλανδογαλλική αποστολή. Για πρώτη φορά επίσης εξετάστηκαν τα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται στις παρυφές τους. Πρόκειται για βιοκοινωνίες που οφείλουν την ύπαρξή τους αποκλειστικά και μόνο στα ηφαίστεια. Τα ηφαίστεια έχουν δημιουργηθεί στο σημείο της πρόσκρουσης των δύο πλακών. Ρήγματα από τα βαθύτερα στρώματα της γης φτάνουν μέχρι τον πυθμένα. Μέσα τους κυλάει μεθάνιο, υδρόθειο, διοξείδιο του άνθρακα. Αυτές οι ουσίες απελευθερώνονται στο νερό και μεταφέρουν φυσικά ενέργεια. Εκεί λοιπόν εγκαθίστανται κάποιες ιδιαίτερες βιοκοινωνίες.
Οι βιοκοινωνίες αυτές χρησιμοποιούν την ενέργεια από το εκλυόμενο μεθάνιο για να συντηρηθούν στη ζωή. Όπως στην ξηρά τα φυτά ενεργοποιούν τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης χάρη στην ενέργεια από τον ήλιο, έτσι και εκεί κάτω, στα 2000 και πλέον μέτρα βάθος, τη θέση της φωτοσύνθεσης παίρνει η χημειοσύνθεση. Η άντληση ενέργειας από την αναγωγή του μεθανίου και του υδρόθειου σημαίνει ζωή.
(Vestimentifera)... "Αυτές λοιπόν οι χημειοσυνθετικές κοινωνίες, που στην ουσία είναι βακτηριακά στρώματα, αποτελούν με τη σειρά τους τροφή για άλλους οργανισμούς, όπως σκουλήκια ή και κάποια γαστερόποδα (μαλάκια). Αυτοί οι οργανισμοί ευδοκιμούν μόνο στο περιβάλλον γύρω από τα ηφαίστεια. Τέτοια σκουλήκια είναι για παράδειγμα τα Vestimentifera. Το μήκος τους μπορεί να φτάσει καμιά φορά ακόμα και το ένα μέτρο. Αν και δεν έχουν στόμα, διαθέτουν ένα τροφόσωμα μέσα στο οποίο υπάρχουν καλλιέργειες βακτηρίων που διενεργούν τη διαδικασία της χημειοσύνθεσης. Τα σκουλήκια αυτά, αν ποτέ σταματήσει η εκροή μεθανίου από τα ηφαίστεια, θα εξαφανιστούν από εκεί και θα αναπτυχθούν σε άλλα περιβάλλοντα", εξηγεί ο διευθυντής του Ωκεανογραφικού Κέντρου στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης, κ. Τάσος Τσελεπίδης.
Οι συνθήκες γύρω από τα ηφαίστεια είναι ακραίες. Κάποτε στον πλανήτη μας δεν υπήρχε οξυγόνο, αλλά η ζωή είχε εμφανιστεί. Η μελέτη αυτών των ακραίων οικοσυστημάτων, των υδροθερμικών κοινωνιών όπως λέγονται, πιστεύεται ότι θα δώσει μελλοντικά πολύ χρήσιμες πληροφορίες στους επιστήμονες, καθώς φαίνεται πως αναπαριστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις συνθήκες της πρώιμης ζωής που επικρατούσαν τότε στον πλανήτη μας.
Από την άλλη πλευρά, το επιπρόσθετο ενδιαφέρον της μελέτης αυτών των βακτηριακών στρωμάτων σχετίζεται με την πρόοδο της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής, Πιστεύουν ορισμένοι επιστήμονες ότι οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι ικανοί να παράγουν ένζυμα που, αν ανακαλυφθούν και καλλιεργηθούν, ίσως αποδειχθούν ωφέλιμα για την ίαση πολλών ασθενειών...
Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
Απόσπασμα από το άρθρο του Στέφανου Κρίκκη, 22 Ιουλίου 2000 -
Προσαρμογή από το ΚΠΕ Καστοριάς
Εικόνες:
Τεκτονικές πλάκες: www.acmecompany.com/stock_thumbnails/ 11997.world_plates.gif
Ridgeia piscesae: www.pmel.noaa.gov/.../ biogallery-Info.00064.html
 |
 |