H καταστροφή επιταχύνεται

Eίναι βίαιο και απειλητικό. Eίναι το έκτο κύμα μαζικών εξαφανίσεων στην ιστορία του πλανήτη και, για πρώτη φορά, τονίζουν οι ειδικοί, αποκλειστικά υπεύθυνος είναι ο άνθρωπος.

Κυριότερη αιτία των μαζικών εξαφανίσεων φυτών και ζωών είναι η καταστροφή των οικοτόπων τους. «Αν οι βιότοποι συνεχίσουν να αφανίζονται με τον ίδιο ρυθμό, σε λίγα χρόνια ο κύκλος ζωής ορισμένων ειδών δεν θα ξεπερνά τα 200 ή 400 χρόνια», σημειώνουν οι ειδικοί.

Κάθε ημέρα που περνά εξαφανίζονται από τον πλανήτη από 40 έως 70 είδη χλωρίδας και πανίδας. «Ο θάνατος κυβερνά παντού, στη στεριά και στη θάλασσα», λένε οι ειδικοί. Κάθε χρόνο εξαφανίζεται το 1% των τροπικών δασών, ενώ το ένα δέκατο των κοραλλιογενών υφάλων του πλανήτη χάνεται βίαια και μαζί του χάνεται, επίσης, το πλούσιο οικοσύστημα που φιλοξενούν. H ιστορία της ζωής στη Γη αναφέρει πολλές μαζικές εξαφανίσεις ειδών, ως αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών, ως αποτέλεσμα της ίδιας της εξέλιξης. «Όμως είναι η πρώτη φορά», σημειώνουν οι επιστήμονες, «που το κύμα μαζικής εξαφάνισης ειδών το προκαλεί ο ίδιος ο άνθρωπος».

Όλο και περισσότεροι βιολόγοι περιγράφουν το έκτο κύμα μαζικών εξαφανίσεων στην ιστορία του πλανήτη. «H έκτη, κατά σειράν, μαζική εξαφάνιση ειδών στον πλανήτη έχει ήδη αρχίσει. Για πρώτη φορά προκαλείται όχι από την ίδια τη φύση, αλλά από τις δραστηριότητες ενός από τα είδη που τον κατοικούν: από τον άνθρωπο, του οποίου ο πληθυσμός αυξάνεται κατά 100 εκατομμύρια κάθε χρόνο». H πιο πρόσφατη σχετική έρευνα που καταλήγει στο συμπέρασμα αυτό έρχεται από τη Ρωσία και από τον ειδικό σε θέματα βιοποικιλότητας, καθηγητή A.V. Adrianov, από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Ο Adrianov υπολόγισε ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς εξαφάνισης των ειδών, θα χρειαστούν 16.000 χρόνια για να εξαφανιστεί το 96% της σύγχρονης χλωρίδας και πανίδας (το ποσοστό δηλαδή των ειδών που χάθηκαν κατά την Πέρμια περίοδο της διαμόρφωσης του πλανήτη). Το χρονικό διάστημα αυτό θεωρείται εξαιρετικά σύντομο, σε γεωλογικούς όρους. Όπως σημειώνει ο Adrianov, και συμφωνούν μαζί του πολλοί ακόμη επιστήμονες, «ο κύκλος ζωής των ειδών χλωρίδας και πανίδας μικραίνει διαρκώς. Για τα θηλαστικά και τα πουλιά έχει μειωθεί ακόμη και κατά 10.000 χρόνια. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι ο κύκλος ζωής των ειδών είναι σήμερα από 100 έως 1.000 φορές μικρότερος απ' ό,τι ήταν για τα είδη που γνωρίζουμε μέσα από την ιστορία των απολιθωμάτων».

Κυριότερη αιτία των μαζικών εξαφανίσεων φυτών και ζωών είναι η καταστροφή των οικοτόπων τους. «Αν οι βιότοποι συνεχίσουν να αφανίζονται με τον ίδιο ρυθμό, σε λίγα χρόνια ο κύκλος ζωής ορισμένων ειδών δεν θα ξεπερνά τα 200 ή 400 χρόνια», σημειώνουν οι ειδικοί.

Οι βιολόγοι έχουν αναγνωρίσει περίπου δύο εκατομμύρια είδη φυτών και ζώων (αν και οι εκτιμήσεις σ' ό,τι αφορά τον συνολικό αριθμό των ειδών δεν συμφωνούν και εκτείνονται σε μια κλίμακα από πέντε έως 100 εκατομμύρια). Ωστόσο όλοι έχουν συμφωνήσει στο συμπέρασμα πως ένα ποσοστό από 90 έως 99% των ειδών που έζησαν ποτέ στον πλανήτη, έχουν ήδη εξαφανιστεί. Τώρα όμως, «για πρώτη φορά, οι εξαφανίσεις ειδών δεν οφείλονται σε φυσικές διεργασίες, αλλά σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι χάνονται κυρίως εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, της υπεραλίευσης, της μόλυνσης των υδάτων, της καταστροφής των συμβιωτικών οργανισμών από τους οποίους εξαρτάται η ισορροπία του οικοσυστήματος. H καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων επηρεάζει με τη σειρά της το οικοσύστημα στα βάθη των ωκεανών και οι επιπτώσεις είναι αλυσιδωτές, σε ολόκληρο τον πλανήτη».

Τα πέντε κύματα

H πανίδα και η χλωρίδα της Γης έχει περάσει τουλάχιστον πέντε φάσεις «μαζικής εξαφάνισης» μέχρι σήμερα, στη διάρκεια των οποίων χάθηκε το 50% έως 95% των φυτών και των ζώων που έκαναν ποτέ την εμφάνισή τους στον πλανήτη. H πρώτη από αυτές σημειώθηκε πριν από 440 εκατομμύρια χρόνια και ήταν το αποτέλεσμα της απότομης μείωσης της θερμοκρασίας και της μείωσης της στάθμης των ωκεανών. Το δεύτερο κύμα μαζικών εξαφανίσεων σημειώθηκε κατά τα τέλη της Δεβόνιας γεωλογικής περιόδου κι αιτία ήταν και πάλι η πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Στα τέλη της Πέρμιας περιόδου, πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, εξαφανίστηκε το 95% των θαλάσσιων ειδών και περίπου το 70% εκείνων της ξηράς. H καταστροφή αυτή πιθανότατα οφειλόταν στην αναδόμηση του φλοιού της Γης και τις κλιματικές αλλαγές που συνέβησαν καθώς στον πλανήτη σχηματιζόταν η μεγάλη ήπειρος Παγγαία. Το τέταρτο κύμα σημειώθηκε κατά την Τριάσια περίοδο και το πέμπτο (το πιο γνωστό απ' όλα) πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Οι ερευνητές πιστεύουν πως είναι πολύ πιθανόν τότε η Γη να συγκρούστηκε με κάποιο ουράνιο σώμα (ίσως μεγάλο μετεωρίτη) και η σύγκρουση αυτή να προκάλεσε όξινη βροχή, μεγάλα παλιρροϊκά κύματα και την εξαφάνιση του 12% των ειδών που ζούσαν τότε στην ξηρά.

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
της Λαμπρινής Σταμάτη
27 Ιουλίου 2004