Δηλητηριάζουν λίμνες και ποτάμια

Οι αγροτικές δραστηριότητες ευθύνονται σε ποσοστό 30% για τη συνολική ρύπανση των υδάτων, σύμφωνα με τις μετρήσεις του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Πληγή η ανεξέλεγκτη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

Στη νέκρωση λιμνών και ποταμών οδηγεί η ανεξέλεγκτη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Σύμφωνα με συστηματικές μετρήσεις του εργαστηρίου Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι συγκεντρώσεις νιτρικών, αμμωνιακών και φωσφορικών καταλοίπων σε ποτάμια και λίμνες καθιστούν σε πολλές περιπτώσεις αδύνατη την επιβίωση των υδρόβιων οργανισμών και νεκρώνουν τους βιοτόπους γύρω από αυτά.

Τόσο στη Μακεδονία όσο και στη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο το πρόβλημα είναι έντονο. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Πηνειός στη Λάρισα θεωρείται το πλέον ρυπασμένο ποτάμι στην Ελλάδα και το δεύτερο στην Ευρώπη, μετά τον Πάδο. H Παμβώτιδα λίμνη των Ιωαννίνων εξακολουθεί να είναι αποδέκτης γεωργικών αποβλήτων, λυμάτων από κτηνοτροφικές, πτηνοτροφικές και χοιροτροφικές μονάδες. Παράλληλα, η ανεξέλεγκτη έως πρόσφατα άντληση νερών για τις ανάγκες της άρδευσης είχε συνέπεια τη δραστική πτώση της στάθμης της. Αντίστοιχα, στην Ηλεία, η νιτρορύπανση από τα φυτοφάρμακα στα νερά του Πηνειού ποταμού είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, όπως ανέφερε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τις υπηρεσίες της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Ακόμη περισσότερο, όπως διαπιστώθηκε από έρευνα του Πανεπιστημίου της Πάτρας, ο υδροφόρος ορίζοντας στην Ηλεία εμφανίζει υψηλή περιεκτικότητα σε μαγγάνιο, γεγονός που το νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» της Πάτρας συνδέει με τα ιδιαιτέρως αυξημένα κρούσματα καρκίνου στην Ηλεία.

Καθημερινές μετρήσεις

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έκανε καθημερινές μετρήσεις, επί τέσσερα χρόνια, σε τριάντα δύο σημεία επιφανειακών νερών: σε λίμνες, ποτάμια, καθώς επίσης σε ρέματα και τάφρους. Όπως προέκυψε από τη στατιστική ανάλυση, οι αγροτικές δραστηριότητες ευθύνονται σε ποσοστό 30% για τη συνολική ρύπανση των υδάτων. Τη μεγαλύτερη επιβάρυνση αποδείχτηκε πως δέχεται ο Αξιός, όπου οι υπερβάσεις είναι συχνές και κατά περιόδους οι τιμές - κυρίως των αμμωνιακών και των φωσφορικών καταλοίπων - είναι υπερδιπλάσιες των ανώτατων ορίων. Πολύ υψηλές τιμές όμως ανιχνεύτηκαν και σε άλλες επιφάνειες, όπως στην Τάφρο 66 της Πέλλας και στο ρέμα Σουλού της Κοζάνης. Αντιθέτως, διαπιστώθηκε ότι σε πολύ καλή κατάσταση βρίσκονται οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα και Δοϊράνη.

«Το ότι οι υπερβάσεις οφείλονται στις αγροτικές δραστηριότητες προέκυψε από το γεγονός ότι εμφανίζονται στις περιόδους κατά τις οποίες ρίχνονται τα λιπάσματα κι έχουμε βροχοπτώσεις. Σ' αυτά τα διαστήματα, εξάλλου, συνήθως παρατηρείται και αύξηση του φυτοπλαγκτού. Το ανησυχητικό είναι ότι σε περιπτώσεις όπου τα αποστραγγίσματα δεν μπορούν να διοχετευτούν σε υδάτινους όγκους, επηρεάζεται ο υδροφόρος ορίζοντας. Γι' αυτό και αρκετές φορές σε γεωτρήσεις ανιχνεύονται νιτρικά, τα οποία είναι τα πιο ευδιάλυτα», εξήγησε στα «NEA» ο διευθυντής του Εργαστηρίου Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος καθηγητής Χημείας Θεμιστοκλής Κουιμτζής.

Ανησυχία για τον Αξιό

Την ανησυχία τους για την ποιότητα των νερών του Αξιού εκφράζουν και οι οικολογικές οργανώσεις. «H ποιότητα των νερών του Αξιού υποβαθμίζεται από τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται κατά μήκος της κοίτης του. Οι μελέτες που έχουν γίνει κατά καιρούς από διάφορους φορείς δείχνουν ότι επί ελληνικού εδάφους ο Αξιός ρυπαίνεται κυρίως από υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων», είπε στα «NEA» ο επικεφαλής της οργάνωσης «Οικολογία - Αλληλεγγύη» νομαρχιακός σύμβουλος Μιχάλης Τρεμόπουλος. «Ειδικότερα για το Δέλτα του Αξιού, οι κύριες πηγές ρύπανσης είναι τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα, ενώ κάποιες ποσότητες μεταφέρονται από τα νερά της βροχής ή άρδευσης προς τους επιφανειακούς αποδέκτες. Επιπλέον, σε δειγματοληψίες που έγιναν στην τάφρο της Γέφυρας, μεταξύ Αξιού και Γαλλικού, ανιχνεύτηκαν χλωριωμένα παρασιτοκτόνα. Μολονότι η χρήση εμπορικών λιπασμάτων μειώθηκε σημαντικά τη δεκαετία του '90, ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η νιτρορύπανση, ενώ οι ζώνες που έχουν προσβληθεί φαίνεται ότι διευρύνονται».

Ο Πηνειός είναι το μεγάλο θύμα

H αλόγιστη και ανεξέλεγκτη χρήση των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων έχει δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα στον Θεσσαλικό κάμπο, με κυριότερο τη ρύπανση των νερών του Πηνειού αλλά και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.

Το πρόγραμμα της μείωσης της νιτρορύπανσης στον Θεσσαλικό κάμπο, αν και ξεκίνησε καταγράφοντας θετικά αποτελέσματα, εντούτοις δεν προχωρεί πλέον, καθώς οι αγρότες δεν είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν, όπως δηλώνουν, γιατί δεν έχουν πληρωθεί. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, έπρεπε να μειωθεί κατά 75% η χρήση λιπασμάτων και παράλληλα να μειώνεται η επιδιωκόμενη από τον αγρότη παραγωγή. Μάλιστα, τα λιπάσματα που έπρεπε να χρησιμοποιούν ήταν κρυσταλλικά, ειδικής τεχνολογίας, πράγμα που είχε ως συνέπεια τη μείωση της νιτρορύπανσης.

Από τη χρήση λοιπόν των φυτοφαρμάκων, των ζιζανιοκτόνων και των λιπασμάτων το μεγάλο θύμα είναι ο Πηνειός, που τα τελευταία χρόνια είναι νεκρός. Σ' αυτό έχουν συμβάλει κατά ένα ποσοστό και κάποιες βιομηχανίες που ρίχνουν τα απόβλητά τους στο ποτάμι και στους παραποτάμους του. Αποτέλεσμα είναι να καταρρέει όλο το οικοσύστημα του Πηνειού με τον αφανισμό των ψαριών, διάφορων πτηνών και την καταστροφή σημαντικού τμήματος της χλωρίδας στην κοίτη του.

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
του Γιώργου Βουνάτσου και της Φωτεινής Στεφανοπούλου,
1 Νοεμβρίου 2003